اشرف سلطانی نیا  (دکتری پژوهش هنر ، پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو هییت علمی  دانشگاه)

⭕ فستیوال کوچه؛ خیزشی در شهر پرآیین بوشهر

? به گزارش پایگاه خبری جستارنامه هنر به نقل از دریاکنارٰ بوشهر، با توجه به شرایط اقلیمی و قومی منحصربه‌فرد خود، همواره شهری آیین‌خیز و آیین‌ورز بوده است. این دیار، خاستگاه آیین‌ها و رسومی است که با اندیشه، زندگی و باورهای مردم این خطه گره خورده و در طول تاریخ، با کارکردهایی گوناگون، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. آیین‌ها نقشی بسزا در روند زندگی انسان‌ها در همه جوامع دارند و آن‌چه موجب بقا و تداوم آن‌ها می‌شود، کارکرد یا پیامدی است که در نظام اجتماعی ایجاد می‌کنند. این پاسخ‌های فرهنگی، به شکل مفاهیم نهادین و شناختی، پایه و اساس فرهنگ یک جامعه را می‌سازند.

✍️ اشرف سلطانی نیا
(دکتری پژوهش هنر ، پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو هییت علمی دانشگاه)

?فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی ، همواره کارکردی دوسویه داشته‌اند؛ یعنی هم «اصل کل» و هم «اصل سودمندی» را در خود دارند. جامعه به‌عنوان یک کل از اجزای گوناگونی تشکیل شده که این اجزا به‌گونه‌ای درهم‌تنیده‌اند تا انسجامی گروهی پدید آورند. آیین‌ها و رفتارهای جمعی نیز بخشی از این کل هستند و در حفظ و بقای آن نقشی مؤثر و سودمند ایفا می‌کنند. برگزارکنندگان فستیوال «کوچه» نیز به همین اصل کل توجه دارند؛ یعنی تلاش دارند تا با ایجاد ساختاری فرهنگی و بومی، به انسجام گروهی قوام ببخشند و به ویژگی‌های سودمندی دست یابند که در این میان، سه کارکرد اصلی این فستیوال به‌وضوح نمایان است:

1: ابقای ثبات اجتماع

فستیوال کوچه، با تکیه بر فرهنگ موسیقیایی منطقه، رویدادی اجتماعی-فرهنگی به‌شمار می‌آید که فرصت گردهمایی مردم را فراهم می‌سازد و به تقویت روابط اجتماعی و حس همبستگی کمک می‌کند. در جامعه کنونی، چنین تجربه‌ای می‌تواند تعلق‌خاطر جمعی را افزایش داده و شکلی از همدلی و اتحاد را در میان اقشار مختلف جامعه ایجاد کند .

2: افزایش تاب‌آوری در برابر مشکلات

انسان در طول زندگی همواره با اضطراب‌ها و نگرانی‌های گوناگونی روبه‌رو بوده است. فستیوال کوچه در پی یافتن راهی برای کاستن از بار روزمرگی‌ها و ساختن فضایی صمیمی و محلی است. هنرمندان با ارائه آثار خود، نه‌تنها حکایت‌گر فرهنگ و هنر هستند، بلکه توانایی ایجاد تحول و کمک به برطرف کردن بحران‌های اجتماعی و روحی را نیز دارند.

3: پیوستگی با دین و ارزش‌های کارکردی آن

آیین‌ها، اغلب آشکارترین نمودهای دین‌اند و نخستین چیزی هستند که توجه مخاطب را به خود جلب می‌کنند. به‌زعم دورکیم، در فرهنگ‌های سنتی، تقریباً تمامی جنبه‌های زندگی تحت تأثیر دین قرار دارند. تشریفات دینی، هم اندیشه‌های نو و هم ارزش‌های کهن را بازتعریف و تأیید می‌کنند. در این میان، آیین‌های موسیقیایی بوشهر ـ از خیام‌خوانی تا نیمه‌خوانی ، لالایی ها و … ـ نه‌تنها مغایرتی با دین ندارند، بلکه در دل خود، ارزش‌های دینی و انسانی را نیز نمایندگی می‌کنند. پس آیا می‌توان پرسید که این فستیوال خارج از کارکرد فرهنگی دین است؟ بی‌گمان، پاسخ منفی است؛ چرا که این آیین‌ها خود، جلوه‌ای از دین در قامت فرهنگ بومی‌اند